Sindirim sisteminin herhangi bir yerinde, genellikle bağırsaklarda, kronik iltihabi bir durumdur. Bağırsak duvarında tahribata, ağrıya, ishale, kilo kaybına, yorgunluğa ve diğer sistemik semptomlara neden olabilir. Crohn hastalığı nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak bağışıklık sistemi, genetik ve çevresel faktörlerin etkisi altında olabilir. Tedavide, semptomların kontrolü, iltihabı azaltmak ve komplikasyonları önlemek amaçlanır.
Crohn Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Karın ağrısı ve kramplar görülebilir. Özellikle sol alt karında olabilir ve genellikle yemek sonrasında artar. İshal, kronik veya aralıklı olarak ortaya çıkabilir ve bazen kanlı olabilir. Diğer zamanlarda ishalle birlikte veya tek başına kabızlık görülebilir. Bağırsaklarda iltihaplanma ve gaz birikimi sonucu karın şişliği ve gaz oluşabilir. Vücut ısısında artış, iltihaplanma veya enfeksiyon belirtisi olabilir. Beslenme yetersizliği, emilim problemleri, hastalığın metabolizmayı etkilemesi sonucunda kilo kaybı olabilir.
Kronik hastalık ve beslenme problemleri nedeniyle enerji düşüklüğü hissedilebilir. Özellikle ağız içinde aftlar olabilir. Hastalığın şiddetlendiği dönemlerde bulantı ve kusma görülebilir. Bağırsaklarda iltihaplanma nedeniyle dışkıda kan görülebilir. Crohn hastalığı belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazen diğer sindirim sistemi hastalıkları ile karışabilir. Bu nedenle, bu tür belirtiler yaşayan biri varsa, bir doktora danışmak önemlidir. Teşhis ve tedavi, belirtileri yönetmek ve uzun vadeli sağlık sonuçlarını optimize etmek için önemlidir.
Crohn Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?
Aile öyküsünde bu hastalığın geçmişi olan bireylerde gelişme riski daha yüksektir. Bağışıklık sisteminin anormal tepkileri, hastalığın gelişiminde rol oynayabilir. Bağışıklık sistemi, normalde vücuda zararlı organizmalara karşı savaşırken, bazen yanlışlıkla kendi dokularını hedef alır. Bu da bağırsak iltihabına neden olabilir. Sigara içme, batı tipi yüksek yağlı ve işlenmiş gıdalarla beslenme, çevresel kirleticiler gibi faktörler, riski artırabilir. Bununla birlikte, bu faktörlerin hastalığın gelişimine katkısı net olarak belirlenmemiştir. Ancak bazı çalışmalar bu faktörler arasında bir ilişki olduğunu öne sürmektedir. Bağırsaklardaki mikroorganizmaların dengesizliği, hastalığın gelişiminde rol oynar.
Bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler, bağırsak iltihabına neden olabilir. Aynı zamanda bağırsak iltihabının şiddetini artırabilir. Yüksek yağlı, işlenmiş gıdaların tüketimi ile birlikte meyve ve sebzelerin az tüketimi, hastalığın riskini artırabilir. Ayrıca, süt ürünleri, baharatlı gıdalar ve kafein gibi bazı gıdaların da Crohn hastalığı semptomlarını kötüleştirebileceği düşünülmektedir. Bu faktörlerin hastalığın gelişimi üzerindeki etkileri kompleks olabilir. Bireyden bireye değişebilir. Hastalığın tam olarak neden olduğu henüz bilinmemektedir ve araştırmalar devam etmektedir.
Crohn Hastalığı Teşhisi Nasıl Koyulur?
Doktor, hastanın şikâyetlerini ayrıntılı şekilde dinler. Karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, halsizlik, ateş gibi belirtilerin süresi, şiddeti ve sıklığı sorgulanır. Ayrıca hastanın beslenme alışkanlıkları, varsa ailede benzer hastalık öyküsü ve geçirilmiş bağırsak problemleri değerlendirilir. Hekim, karın bölgesine elle muayene yapar. Bu sırada hassasiyet, kitle veya şişlik gibi belirtiler araştırılır. Ayrıca anüs çevresinde çatlak, fistül veya apseler gibi Crohn hastalığına özgü dış belirtiler de kontrol edilir.
Tam kan sayımı, CRP ve sedimentasyon gibi testlerle vücutta iltihap olup olmadığı değerlendirilir. Ayrıca kansızlık (anemi), vitamin eksikliği ya da enfeksiyon olup olmadığı da kontrol edilir. Dışkıda kan, iltihap hücreleri ya da enfeksiyon varlığı araştırılır. Bu testler, Crohn hastalığını enfeksiyöz ishallerden ayırt etmekte yardımcı olur. Dışkıdaki kalprotektin seviyesi, bağırsakta iltihap olup olmadığını gösterebilir. Kolonoskopi veya sigmoidoskopi gibi yöntemlerle kalın bağırsak içi doğrudan görüntülenir. Gerekli durumlarda ince bağırsak da enteroskopi ile incelenebilir. Bu işlemler sırasında iltihap, ülser ya da daralmış bölgeler saptanabilir. Aynı zamanda doku örneği (biyopsi) alınarak mikroskop altında incelenir. MR enterografi, BT ve ultrason gibi görüntüleme teknikleri kullanılarak bağırsakların genel durumu değerlendirilir.
Bu yöntemlerle Crohn hastalığına bağlı kalınlaşma, fistül, abse, daralma gibi yapısal bozukluklar tespit edilir. İnce bağırsağın tamamının görülmesi gerektiğinde küçük bir kapsül şeklindeki kamera yutulur. Bu kapsül sindirim sisteminden geçerken sürekli görüntü alır. Özellikle kolonoskopiyle ulaşılamayan bölgeler için kullanılır. Benzer belirtiler gösteren ülseratif kolit, irritabl bağırsak sendromu (IBS), enfeksiyöz enterokolitler gibi hastalıklarla karışmaması için ayırıcı tanı yapılır. Crohn hastalığının ayırt edici özellikleri dikkate alınır. Teşhis konulurken bu yöntemlerin birkaçı birlikte kullanılır. Crohn hastalığı kronik ve karmaşık bir hastalık olduğu için kesin tanı genellikle bir süreç sonunda netleşir.
Crohn Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Steroidler gibi antiinflamatuar ilaçlar, iltihaplanmayı azaltır. Semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. İmmünosupresanlar, bağışıklık sistemini baskılayarak iltihabı azaltabilirler. Metotreksat ve azatiyoprin gibi ilaçlar bu kategoridedir. Biolojik ajanlar, bağışıklık sistemi ile etkileşen belirli proteinlere saldıran ilaçlardır. İnfliksimab, adalimumab gibi biyolojik ajanlar kullanılabilir. Bazı durumlarda, semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilecek özel bir diyet önerilir. Bazı kişilerde belirli gıdalar semptomları kötüleştirebilir. Bu nedenle semptomları yönetmek için diyet değişiklikleri önerilebilir. İlaç ve diyet değişiklikleri semptomları kontrol altına alamazsa, cerrahi müdahale gerekir.
Cerrahi olarak hasarlı bağırsak kısmı çıkarılabilir. İshal, karın ağrısı, kilo kaybı gibi semptomlarla başa çıkmak için semptomları yönetmeye yönelik ilaçlar kullanılabilir. Crohn hastalığı olan kişilerin düzenli olarak doktor kontrolünde olması önemlidir. Bu, semptomların takibi, ilaç tedavisinin gözden geçirilmesi ve hastalığın uzun vadeli yönetimi için gereklidir. Her hasta farklı olduğundan, tedavi planları bireyseldir. Hastanın semptomlarına, hastalığın şiddetine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Bu nedenle, en uygun tedavi planı için bir gastroenterologla işbirliği yapmak önemlidir.
