Kalın bağırsakta görülen yaygın bir sindirim sorunudur. Karın ağrısı, gaz, şişkinlik ve ishal ya da kabızlıkla kendini gösterir. İrritabl bağırsak sendromu kronik bir hastalıktır. Nedeni tam bilinmez. Stres, beslenme ve hormonal değişiklikler tetikleyebilir. Hayati tehlikesi yoktur. Ancak yaşam kalitesini düşürür. Tedavi yaşam tarzı değişikliği ve diyetle sağlanabilir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Karın bölgesinde genellikle alt kısımlarda hissedilen ağrı ve kramplar, en yaygın belirtilerindendir. Bu ağrılar genellikle gaz çıkardıktan veya tuvalete gittikten sonra hafifler. Ağrıların şiddeti gün içinde değişebilir ve stres, belirli yiyecekler veya adet dönemi gibi etkenlerle artabilir. Hastalar sıklıkla karında şişkinlik hissederler. Bu durum, bağırsaklarda normalden fazla gaz birikmesinden kaynaklanabilir.
Şişkinlik, gün ilerledikçe artabilir ve kıyafetlerin dar gelmesine ya da karında baskı hissine neden olabilir. Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması sonucu dışkının sertleşmesi ve tuvalete çıkma sıklığının azalması şeklinde görülür. Tuvalete çıkarken zorlanma, tam boşalamama hissi ve ağrılı dışkılama gibi belirtiler eşlik edebilir. Kabızlık ağırlıklı türünde bu belirti ön plandadır. Bazı hastalarda ise bağırsak hareketleri hızlanır ve sulu dışkılama meydana gelir. İshal genellikle sabah saatlerinde başlar ve stresli durumlarla şiddetlenebilir. Dışkılama sonrasında acil tuvalet ihtiyacı hissedilmesi de sık rastlanan bir durumdur.
İrritabl bağırsak sendromu yaşayan bireylerde yaşanan karın ağrısı veya rahatsızlık hissi, tuvalete çıkıldıktan sonra belirgin şekilde azalır. Bu durum, hastalığın tanısı açısından da önemli bir ipucudur. Dışkının şekli, kıvamı veya rengi normalden farklı olabilir. Dışkı kimi zaman sulu ve parçalı olabilirken, kimi zaman keçi pisliği gibi sert ve topaklı olabilir. Bazı hastalar mukuslu dışkılama da bildirmektedir. Özellikle ishal eğilimli hastalarda, aniden gelen ve ertelenemeyen tuvalet ihtiyacı söz konusu olabilir. Bu durum, kişinin günlük yaşamını ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilir.
Tuvalet sonrası dışkılama tamamlanmış olsa bile bağırsakların tamamen boşalmadığı hissi olabilir. Bu his, kişide huzursuzluk yaratabilir ve tekrar tuvalete gitme isteği doğurabilir. Stresle yakından ilişkilidir. Yoğun kaygı, endişe veya ruhsal gerilim dönemlerinde belirtiler belirgin şekilde artar. Bu nedenle tedavide psikolojik destek de önemli olabilir. Fiziksel belirtilerle birlikte genel bir halsizlik, enerji düşüklüğü ve uykuya dalmada zorluk da görülür. Bu durum, hastanın yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Neden Olur?
Bağırsak ve beyin arasında çift yönlü bir sinir ağı vardır. Bu iletişim bozulduğunda, bağırsak normalden fazla çalışabilir veya yavaşlayabilir. Bu da karın ağrısı, gaz, şişkinlik gibi şikâyetlere neden olur. Bağırsak duvarlarındaki kaslar, yiyeceklerin sindirilmesini ve atıkların atılmasını sağlar. Bu kasların çok hızlı ya da çok yavaş çalışması, ishal ya da kabızlığa yol açabilir. Bağırsakta yaşayan yararlı bakterilerin dengesi bozulduğunda, sindirim sistemi hassaslaşabilir. Bu değişiklikler bağışıklık sistemini de etkileyerek irritabl bağırsak sendromu belirtilerini artırır.
Geçirilmiş bir bağırsak enfeksiyonu sonrasında bazı kişilerde gelişebilir. Bu duruma “post-enfeksiyöz İBS” denir. Özellikle gıda zehirlenmesi sonrası sık görülür. Stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik durumlar, bağırsak fonksiyonlarını doğrudan etkiler. Beyin ve bağırsak arasındaki bağlantı nedeniyle duygusal durumlar bağırsakta hassasiyet yaratır. Herhangi bir alerji olmadan bazı besinler bağırsakları tahriş edebilir. Belirtileri tetikleyebilir. Kadınlarda daha sık görülür. Adet dönemlerinde belirtilerin artması, hormonların da bu sendromda etkili olduğunu düşündürmektedir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Yüksek FODMAP içeren gıdalar semptomları artırabilir. FODMAP diyeti ile bu gıdalar sınırlanarak, bağırsakları daha az irrite edebilecek gıdalara yönelinir. Lif, bağırsak sağlığını destekler. Ancak, bazı hastalar için aşırı lif alımı şişkinlik ve gazı artırabilir. Lif alımı, bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenmelidir. Antispazmodikler, bağırsak spazmlarını azaltmak için kullanılır.
Özellikle karın ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bağırsak sinir sistemi ve ruh hali arasındaki ilişki nedeniyle, düşük dozda antidepresanlar, ağrıyı ve bağırsak fonksiyonunu iyileştirir. Stresle ilişkili olduğu durumlarda, bilişsel davranışçı terapi stresle başa çıkmayı öğrenmeye yardımcı olabilir. Bağırsakların daha düzgün çalışmasına yardımcı olmak amacıyla, hipnoterapi bazı hastalar için faydalı olabilir. Probiyotikler, bağırsaklardaki yararlı bakterilerin dengesini düzenlemeye yardımcı olabilir. Bu, şişkinlik ve gaz gibi semptomları hafifletebilir.
Düzenli egzersiz, bağırsak hareketlerini düzenler ve stresi azaltarak semptomları hafifletebilir. Yoga ve meditasyon gibi rahatlama teknikleri de semptomları kontrol altına almakta etkili olur. Nane yağı kapsülleri, bağırsak spazmlarını rahatlatabilir ve karın ağrısını azaltabilir. Zencefil, mideyi rahatlatabilir ve şişkinlik hissini azaltabilir. Yeterli su içmek, bağırsak hareketlerini düzenlemeye ve kabızlık gibi semptomların önlenmesine yardımcı olur. İrritabl bağırsak sendromu tedavisi, semptomlara ve kişisel ihtiyaçlara göre özelleştirilmelidir. Tedavi sürecinde doktor ve diyetisyenle işbirliği yapmak, daha etkili sonuçlar alınmasını sağlar.
