Safranın karaciğerden sindirim sistemine geçişini engelleyen bir durumdur. Genellikle safra taşı, tümör veya iltihap gibi sebeplerle meydana gelir. Safra yolu tıkanıklığı, karında ağrı, sarılık ve sindirim sorunlarına yol açabilir. Tedavi edilmezse, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Tedavi seçenekleri arasında ilaçlar, cerrahi müdahale veya endoskopik işlemler yer alır.
Safra Yolu Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Safra akışı engellendiğinde, kandaki bilirubin seviyesi artar. Bu madde ciltte ve göz aklarında sarı renge neden olur. Sarılık genellikle ilk dikkat çeken belirtidir. Vücut, artan bilirubini idrar yoluyla atmaya çalışır. Bu durum idrarın normalden çok daha koyu, hatta çay rengi gibi olmasına yol açar. Safra, dışkıya kahverengi rengini veren maddedir. Safra yolu tıkanıklığı vakalarında dışkı rengi açılır, hatta gri-beyaz bir görünüme dönüşebilir. Kanda biriken safra tuzları, ciltte yoğun kaşıntıya neden olabilir.
Kaşıntı bazen geceleri daha da şiddetlenir, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Tıkanıklık nedeniyle karaciğer ve safra kesesinde baskı oluşur. Bu durum genellikle sağ üst karın bölgesinde, bazen sırta vuran ağrıya neden olur. Safra akışı bozulduğunda sindirim sistemi de etkilenir. Bu durum, sık sık mide bulantısı ve bazen kusma ile kendini gösterebilir. Eğer tıkanıklık enfeksiyona neden olmuşsa, kişi ateş ve titreme yaşayabilir.
Bu durum tıbbi bir acil durum olan kolanjiti işaret edebilir. Vücut sindirimde zorlandığı için yeterli besin emilemez. Bu da zamanla kilo kaybına ve sürekli yorgunluk hissine yol açar. Eğer bu belirtilerden birkaçı sizde varsa, özellikle sarılık ve koyu idrar gibi bulgular görülüyorsa, zaman kaybetmeden bir doktora başvurmak gerekir. Safra yolu tıkanıklığı erken teşhis ve tedavi gerektiren bir durumdur.
Safra Yolu Tıkanıklığı Neden Olur?
Safra kesesinde oluşan taşlar zamanla safra kanalına düşebilir. Bu taşlar safra kanalını tıkayarak safranın bağırsaklara geçmesini engeller. Bu durumda sarılık, karın ağrısı ve idrar renginde koyulaşma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Safra yollarında gelişen kötü huylu tümörler, kanalın daralmasına veya tamamen kapanmasına yol açabilir. Bu durum genellikle ileri yaşlarda görülür.
Tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Pankreasın baş kısmında oluşan tümörler, safra yollarının geçtiği alana baskı yapar. Bu bası sonucu safra kanalı tıkanır ve sarılık gelişebilir. Bu tür kanserlerde tıkanıklık genellikle ilk belirtilerden biridir. Safra yollarında meydana gelen enfeksiyonlar, iltihaplanmaya ve ödem oluşmasına neden olur. Bu durum da safra akışını zorlaştırarak tıkanıklık yaratabilir.
Ateş, titreme ve sarılık gibi belirtiler sık görülür. Safra kesesi ameliyatı gibi karın içi cerrahiler sonrasında safra yollarında hasar meydana gelir. Bu hasarlar sonucunda daralma veya tıkanma oluşabilir. Bu tür durumlar genellikle geç dönemde ortaya çıkar. Bazı bebeklerde doğuştan safra yolları gelişmemiş olabilir ya da dardır. Bu durum safra akışını engeller ve karaciğerin hasar görmesine neden olabilir. Genellikle bebeklik döneminde sarılıkla kendini gösterir.
Bazı parazit türleri (örneğin karaciğer kelebeği) safra yollarına yerleşerek tıkanıklığa neden olabilir. Bu durum özellikle tropikal bölgelerde yaşayan kişilerde daha sık görülür. Safra yollarında oluşan kistler ya da iyi huylu tümörler de kanalları daraltarak safranın geçişini engelleyebilir. Genellikle yavaş ilerler ve belirti vermesi zaman alabilir.
Safra Yolu Tıkanıklığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi, en sık başvurulan yöntemdir. Bu işlemde ağızdan girilerek endoskop aracılığıyla safra yollarına ulaşılır. Tıkanıklık tespit edildiğinde, tıkalı bölgeye stent yerleştirilerek safra akışı yeniden sağlanır. Aynı zamanda taş varsa çıkarılır veya parçalanır. Eğer safra yolu tıkanıklığı endoskopik yöntemlerle açılamıyorsa veya tümör kaynaklıysa, cerrahi gerekebilir.
Safra yollarında oluşan tümör veya ciddi darlıklar cerrahi ile alınır. Bazı durumlarda safra yolları ile bağırsaklar arasında yeni bir geçit oluşturulur. Bu işleme biliyojejunostomi adı verilir. Perkütan transhepatik kolanjiyografi ve drenaj yönteminde cilde ve karaciğer dokusuna iğne ile girilerek safra yollarına ulaşılır. Tıkanıklığın seviyesi belirlenir ve drenaj sağlanır. Özellikle endoskopik yöntemlerin uygulanamadığı veya başarısız olduğu hastalarda tercih edilir.
Tıkanıklık geçici ya da kalıcı olarak açılmadığında, plastik ya da metal stentler kullanılarak safra akışı sağlanır. Bu stentler tıkanıklığın nedenine bağlı olarak kısa veya uzun süre vücutta kalabilir. Hem endoskopik hem de perkütan yöntemle yerleştirilebilir. Eğer tıkanıklık safra taşı kaynaklıysa, taşın bulunduğu yere göre farklı tedaviler uygulanır. Küçük taşlar endoskopik yöntemle alınabilirken, büyük taşlar lazerle kırılabilir. Gerekirse safra kesesi ameliyatla alınabilir (kolesistektomi).
Tıkanıklığın nedeni enfeksiyon ya da iltihapsa, antibiyotik tedavisi başlanır. Ancak safra akışı sağlanmadan tek başına ilaç tedavisi yeterli değildir. Destekleyici tedavi olarak kullanılır. Eğer tıkanıklık safra yollarını tutan bir kanser nedeniyle oluşmuşsa, kemoterapi ve/veya radyoterapi uygulanır. Bazı durumlarda tümör küçültüldükten sonra stent yerleştirmek veya cerrahi yapmak mümkün olabilir. Her hasta için en uygun tedavi, safra yolu tıkanıklığı nedeni, yeri, hastanın genel sağlık durumu ve mevcut hastalıklarına göre belirlenir.
